4857 sayılı İş Kanunu’nda 3 çeşit fazla çalışma düzenlenmiştir. Bunlardan ilki İş Kanunu madde 41’de düzenlenen olağan fazla çalışmadır. Madde 41’i ele almak gerekirse;
İş Kanunu Madde 41: Ülkenin genel yararları yahut işin niteliği veya üretimin artırılması gibi nedenlerle fazla çalışma yapılabilir. Fazla çalışma, Kanunda yazılı koşullar çerçevesinde, haftalık kırkbeş saati aşan çalışmalardır. Her bir saat fazla çalışma için verilecek ücret normal çalışma ücretinin saat başına düşen miktarının yüzde elli yükseltilmesi suretiyle ödenir. Haftalık çalışma süresinin sözleşmelerle kırkbeş saatin altında belirlendiği durumlarda yukarıda belirtilen esaslar dahilinde uygulanan ortalama haftalık çalışma süresini aşan ve kırkbeş saate kadar yapılan çalışmalar fazla sürelerle çalışmalardır. Fazla sürelerle çalışmalarda, her bir saat fazla çalışma için verilecek ücret normal çalışma ücretinin saat başına düşen miktarının yüzde yirmibeş yükseltilmesiyle ödenir . Fazla saatlerle çalışmak için işçinin onayının alınması gerekir. Fazla çalışma süresinin toplamı bir yılda ikiyüzyetmiş saatten fazla olamaz. 2021 Fazla çalışma ve fazla sürelerle çalışmaların ne şekilde uygulanacağı çıkarılacak yönetmelikte gösterilir.
İkinci olarak düzenlenen fazla çalışma çeşidi zorunlu nedenlerle fazla çalışmadır ve son fazla çalışma çeşidi de olağanüstü hallerde fazla çalışmadır. Makale konusu olarak bunlar ele alınmamıştır çünkü bu tarz fazla çalışma çeşitlerinde işçinin rızası aranmamaktadır.
İş Kanununa İlişkin Çalışma Süreleri Yönetmeliği’ni incelemek gerekirse; İş Kanununa İlişkin Çalışma Süreleri Yönetmeliği madde 3’ göre; Çalışma süresi, işçinin çalıştırıldığı işte geçirdiği süredir. Yine bu yönetmelik madde 4’e göre; Genel bakımdan çalışma süresi haftada en çok kırkbeş saattir .
Burada incelenecek olan fazla çalışma çeşidi İş Kanunu madde 41’dir. Haftalık 45 saati aşan çalışma, fazla çalışmadır ve dikkat çekmek gerekir ki İş Kanunu madde 41/7’de bunun için işçinin rızasının alınması gerektiği belirtilmiştir.
Çalışma saatlerini kendisi belirleyen işçilerin ve üst düzey yöneticilerin fazla çalışma ücreti alıp alamayacağı kanunda açıkça yazan bir durum değildir. Bu nedenle de çok fazla tartışmaya konu olan, mahkemelerin farklı kararlar verdikleri bir konudur. Bununla birlikte Yargıtay’ın bu yönde birden fazla kararı vardır.
Yargıtay 9. Hukuk Dairesi’nin 2021/11762 esas nolu 29.11.2021 tarihli dosyada verdiği karar şu şekildedir: “Somut olayda davacının davalı işyerinde son alarak Şube Müdürü olarak çalıştığı anlaşılmakla; tanık beyanlarına istinaden, davacının aylık 7,5 saat fazla mesai yapmış olduğu kabul edilerek fazla mesai ücreti alacağı hesap edilmiş ise de, dosya içeriğine göre; davacının davalı bankada Şube Müdürü olarak görev yapması sebebiyle bulunduğu yerde en üst düzey yönetici sıfatıyla çalışmış olduğu, yetki alanı gereğince çalışma düzenini kendisinin belirleyebilecek konumda olduğu anlaşılmakla, fazla mesai ücreti talebinin reddine karar verilmesi gerekirken, aksi yönde verilen kabulüne dair karar hatalı olup, bozmayı gerektirmiştir”.3 Yargıtay 9. Hukuk Dairesi 2021/11082 esas nolu 01.11.2021 tarihli başka bir kararı da şu şekildedir: “İşyerinde yüksek ücret alarak görev yapan üst düzey yöneticiye işveren tarafından fazla çalışma yapması yönünde açık bir talimat verilmemişse, görevinin gereği gibi yerine getirilmesi noktasında kendisinin belirlediği çalışma saatleri sebebiyle fazla çalışma ücreti talep edemeyeceği kabul edilmelidir”.Sonuç olarak iş yerinde bir üst yönetici olarak çalışan işçi kendi çalışma saatlerini kendisi belirliyor ise yani fazla çalışmasını işvereni söylemediyse fazla çalışmak zorunda olmadığından yine bunun için kendisinin rızasının alınması da söz konusu olmayacağından fazla çalışma kapsamında değerlendirilemez.